- Δήλια
- Γιορτή αφιερωμένη στη μνήμη της γέννησης του Απόλλωνα και της Άρτεμης που γινόταν στο νησί Δήλος. Στη γιορτή αυτή συμμετείχαν πολλές θεωρίες (αντιπροσωπείες) από ελληνικές πόλεις, ιδίως ιωνικές. Σπουδαιότερη όμως από τις θεωρίες της Δήλου ήταν εκείνη των Αθηναίων, που είχε θεσπιστεί από τον Θησέα σε μνήμη της διάσωσής του και της διάσωσης των άλλων νέων που είχαν πάει στην Κρήτη ως θυσία στον Μινώταυρο. Γι’ αυτό η θεωρία των Αθηναίων μεταφερόταν με το πλοίο του Θησέα, που είχε διατηρηθεί με συνεχείς επισκευές έως την εποχή του Δημητρίου του Φαληρέα. Το σκάφος αυτό ονομαζόταν ΘεωρίςΔηλίαΔηλιακόν πλοίον. Την ακριβή ημερομηνία της γιορτής καθόριζαν στην Αθήνα οι Δηλιαστές, ενώ την προπαρασκευή της αθηναϊκής θεωρίας φρόντιζε o αρχιθέωρος, που εκλεγόταν από τους ευγενείς και πλούσιους Αθηναίους. Ο ιερέας του Απόλλωνα έστρεφε την πρύμνη του πλοίου που απέπλεε για τη Δήλο. Σε όλη τη διάρκεια του ταξιδιού, στην πόλη απαγορευόταν η εκτέλεση θανατικών ποινών, ενώ Δηλιάδες παρθένες χόρευαν τον περίφημο χορό γέρανο γύρω από τον αποκαλούμενο κεράτινο βωμό. Τα Δ. τελούνταν κάθε πέντε χρόνια και είχαν πανελλήνιο χαρακτήρα. Η τοπική ετήσια γιορτή ονομαζόταν Απολλώνια. Με την ονομασία Δ. ήταν γνωστές και άλλες ετήσιες γιορτές. Τέλος, η πεντετηρίς γιορτή γινόταν τον Θαργηλιώνα, μήνα της γέννησης του Απόλλωνα από τη Λητώ στη Δήλο.
Dictionary of Greek. 2013.